مقایسه تحلیلی مبانی اخلاقی مصباح الهدایه و مرصادالعباد

بخش اعظمی از ادبیات فارسی را ادب تعلیمی تشکیل می دهد. قسمت مهمی از ادبیات تعلیمی را متونی بوجود آورده اند که مضامین اصلی آنها تعالیم اخلاقی است. مصباح الهدایه و مرصادالعباد، دو اثر ارزشمند و گنجینه نفیس در زبان و ادب فارسی و عرفان ایرانی و اسلامی است که در آنها نکات و آموزه های اخلاقی دیده می شود. موضوع اصلی این تحقیق مقایسه متن دو اثر مصباح الهدایه و مرصادالعباد از لحاظ اخلاقی و مسائل مهم آن است. در این تحقیق تمرکز کار بیشتر بر روی متون کاشانی و نجم دایه از جنبه تحلیل مبانی، فضایل و رذایل اخلاقی و بررسی وجوه اشتراک و افتراق آن دو است. هدف از انجام پژوهش، گردآوری مضامین اخلاقی طرح شده توسط عرفا در کتب عرفانی مصباح الهدایه و مرصادالعباد، فهرست بندی آنها بر اساس اخلاق فردی و اجتماعی و تهیه رساله ای است که مقدمات دستیابی هر چه آسانتر، به مضامین اخلاقی و آگاهی از موارد استفاده آنها را فراهم نماید و راهنمای مناسبی در این زمینه برای مراجعین باشد. این تحقیق به شیوه کتابخانه ای انجام گرفته است. اساس تعالیم اخلاقی کاشانی و نجم دایه، مبتنی بر بنیادهای تفکّر اسلامی است. آنها در بیشتر موارد برای دعوت به فضایل اخلاقی، آثار نیک دنیوی و اخروی و برای بازداشتن از رذایل اخلاقی، زیانهای آنها را برشمرده و راههای درمان آن رذایل را ذکر کرده اند. هر دو مولف در اثر خود برای تعلیم اخلاق، علاوه بر اقتباس از کلام الهی، از احادیث نبوی و اقوال بزرگان دینی و عرفانی نیز استفاده کرده اند.